ELMA YETİŞTİRİCİLİĞİNDE DAMLA SULAMA

Elmada Damla Sulama

Elma bugün hem yurtdışında hemde ülkemizde en yaygın şekilde dikilen ve yetiştirilen meyve ağaçlarının başında elma ağacı gelmektedir. Yıllar boyu süregelen tecrübeler sonunda ve özellikle de son 40 yıldaki çalışmalar sonucunda ABD Ve Avrupa ülkelerinden elma yetiştiriciliği konusunda önemli oranda bilgi birikimi elde edilmiştir.

Sonbahar ürünü elma ağaçları deniz seviyesinden yüksekliği 500 metreyi aşan tepelik alanlarda, ki bu yükseklik bu elmalar için doğal yetişme alanıdır, dikilmektedir.

Yaz ürünü olan ANA tipi elma ağaçları ticari boyutta deniz kıyısındaki bölgelerde yetiştirilmektedir. Anılan dönemde elma bahçelerinin verimliliğinde ve karlılığında meydana gelen ciddi boyuttaki azalmalar neticesinde elma ağaçları bahçelerinin yeniden yapılandırılması yönünde yapılan değişikliklerle ilgili çalışmalar kademeli olarak hayata geçirilmiştir. Avrupa ve Amerika’dan elma ithal edilmesiyle kızışan rekabet neticesinde bu yeniden yapılandırmanın değişim hızı son yıllarda önemli ölçüde artmıştır. Gelişen çiftliklerdeki genç bahçelerde daha etkin bir ağaç büyütme sistemi ve yönetim metodu kullanılarak yeniden yapılanma işlemine girilmektedirler.

Bu değişimlerin yaşanması, yıllar boyunca araştırma merkezlerinde ve bahçelerinde yapılan incelemeler, deneyler ve gözlemler neticesinde mümkün olmuştur. Bu çalışmalar sonunda yetiştiricilikle ilgili temel konularda bilgilenme ve bu bilgilerin hızlı bir şekilde yeni elma bahçelerinde uygulanması sağlanmıştır.

Bodur ve yarı bodur ağaç yetiştirmedeki amaç, dikim yoğunluğunu artırmak ve daha erken zamanda daha iyi kalitede ve daha düşük üretim maliyetiyle büyük, renkli, sıkı ve güzel kokulu meyve elde etmektir (ki bu özellikler pazar gereksinimlerine uygun niteliklerdir).

Bu eğilim; lezzetli Starking elmasından düzgün yapılı ve büyütme yoğunluğunu azaltan Top Red tip elmaya ve Red Chip ve Scarlet Spur tipi gibi spur çeşitlerine ve ayrıca Galaxy Gala (mevcut Royal Gala’nın gelişmiş tipi) gibi renkli kalitedeki çeşitlere geçişe yol açmıştır. Doğru bileşimdeki ağaç kökleri ve çeşitlilik elma bahçelerinin takviyesine ve gelişimine yardımcı olmakta ve böylece daha kaliteli ürün elde edilmesi mümkün olup dışarıdan ithal edilen elmalarla rekabet şansı doğmaktadır.

Zararlı ot kontrolü, büyümeye yardımcı olan maddelerin etkin kullanımı, kimyasal seyrekleştirme (ilave elle düzeltme işlemiyle beraber) ve yaz budaması (“yeşil budama”) işlemleri elma bahçelerinde oldukça gelişmiş konular olup bunlar da bahçelerdeki üretim masraflarını önemli ölçüde azaltmaktadırlar.

On yıllarca süren yaygın uygulama, kritik zamanlar olan meyve toplama döneminden hemen önce ve meyve toplama süresi boyunca ağacın ihtiyacı olan suyu ve gübreyi sağlamak için tüm bahçenin sulanması gerektiği yönündedir.

Olgun elma bahçeleri üzerinde yapılan (spring ile damla sulama arasında) karşılaştırmalı araştırmalarda, kısıtlanmış kök hacmi (yani damla sulama sistemi) sistemine iyi planlanmış ve iyi uygulanmış bir geçiş sayesinde, en kritik zamanlarda bile ağacın ihtiyaç duyduğu tüm sulama ve mineral ihtiyaçlarının karşılanabileceği ispatlanmıştır.

İyi havalandırma sağlandığı ve su ve gübreler ile yoğun bir şekilde uygulandığı zaman kısıtlanmış kök hacmi ile bir ağacın tüm ihtiyaçları karşılanabilir.

Uzun yıllar boyunca kazanılan deneyimler, sulama ve gübreleme işlemlerinde damla sulama sisteminin daha avantajlı olduğu konusunda elma yetiştiricilerini zamanla ikna etmeyi sağlamıştır.

Sulama işlemlerinde diğer sulama yöntemlerinden damla sulama sistemine geçişi hızlandıran diğer faktörler şunlardır:

Toprak verimliliğinin azalması :

Mevsim boyunca toprak işleme, spring sulama, salma sulama nemli toprak üzerinde yoğun faaliyetler sonucunda toprak sıkılaşmış ve toprağın suyu içine çekme kabiliyeti azalmıştır. Havalandırmanın yeterli miktarda olmaması nedeniyle köklerin kendini yenilemesi, suyu içine çekme kapasitesi, besleyici elementlerin ve metabolik mekanizmaların emilmesi önemli oranda kötüleşmiştir.

Damla sulama sisteminin her tür toprak için avantajlı olduğu kesindir. Ağaç sıraları boyunca ıslak bir şerit boyunca su oldukça hızlı olarak emilmekte, havalandırma iyi olmakta ve kök sisteminin sürekli ve verimli bir şekilde çalışması sağlanmaktadır. Asıl çalışan ve ağacı besleyen aktif kökler, üzerine basılıp sıkıştırılan toprak hattından oldukça uzakta bir hat boyunca olmaktadır.

Elbette bunun sonucu olarak da toprağın sıkıştırılması önemli oranda azalmakta ve yukarıda bahsedilen zararlar azalmaktadır.

Sudan Tasarruf

Ağaçların uzağındaki ara hatlar sulanmamakta ve böylece ıslak topraktan olan su kaybı önemsiz bir seviyeye düşmektedir. Su damlalarının sulama aletinden zemine taşınması sırasında su kaybı söz konusu olmamakta, ve ayrıca spring sulama sırasında ağaç yapraklarına çarpan suların buharlaşmayla kaybolması gibi su kaybına yol açan etmenler önlenmektedir.

Damla sulama sisteminde çok daha az miktarda su akıtma oranı olduğundan fazla suların akıp gitmesi önlenmektedir. Damla sulama sisteminde su doğrudan aktif haldeki kök sistemine iletilmektedir.



Gübreleme Veriminin Arttırılması

Ayrıca damla sulama ile gübreleme işleminin entegrasyonu (yani fertigasyon) ile azot, potasyum, fosfor ve demirin emilmesinin çok daha verimli şekilde gerçekleştiği kanıtlanmıştır.

Fosfor gübrelemesinde fosforik asit kullanılması, damla sulama sistemindeki kireç kalıntılarını çözmektedir.

Teknolojik Eskime

Damla sulama sisteminin eskime ve bozulmaya karşı direnci diğer tüm sulama sistemlerine göre daha iyidir. UV katkılı damla sulama sistemleri ile uzun yıllar boyunca sadece sezonluk bakımının yapılması ile sulama sisteminin kullanılması mümkündür.

Diğer sulama sistemlerinden damla sulama sistemine geçiş hasat donemi sonunda, yani sonbaharda veya kisin gerçekleştirilmedir.

Yapılan uygulamalarda görünen şudur ki, damla sulama hatlarının sonbaharda kurulmasından sonra köklerin yeniden üremesi damlatıcıların hemen etrafında başlar. Bunu takip eden bahar mevsiminde ise mevcut kök sistemi (daha önceki yıllardan) ve yeniden üreyen kökler elma ağaçlarının ihtiyaç duyduğu suyu ve besleyici elementleri yoğun bir şekilde sağlamışlardır.

Damlatıcılar arasındaki mesafe elma bahçelerinde yüksek oranda 50 cm dir. Toprak tipine göre değişmekle beraber en uygun damlatıcı debisi 1,6 lt/saat ile 2,3 lt/saat uygulanabilir.

Damla sulama teknolojisinde çok fazla uygulama çeşitleri ve varyasyonlar söz konusudur: her bir ağaç sırası için bir veya iki hat, damlatıcılar arasındaki mesafe, her bir damlatıcının akış debisi. Bu olasılıklar iklim koşullarına, toprak yapısına, elma ağacının tipine, ağaç hacmine ve seviyesine bağlı olarak optimum sulama sisteminin elde edilmesine imkan tanır.

Elma bahçelerinde su tüketimi oranı yaz aylarında artar ve meyve toplama dönemi boyunca ve bu dönemden hemen önce (Ağustos-Eylül aylarında) günlük tüketim 6-7 mm seviyesine yani maksimum tüketim seviyesine ulaşır. Bu durumlarda sulama sıklığı ve/veya sulama süresi arttırılarak ağaca ihtiyacı olunan su verilmiş olur.

Eğimli, taşlı veya sığ toprağın söz konusu olduğu yerlerde elma ağaçlarında sulama verimini artırmak açısından su tüketiminin en fazla olduğu dönemlerde günde birkaç sulama kez sulama yapılmalıdır.

Yapılan deneyler, arazi testleri ve sürekli olarak yapılan yaprak analizleri göstermiştir ki, damla sulama sisteminde gübreleme işleminin entegrasyonu (fertigasyon işlemi) ile kök tarafından azot, potasyum ve fosforun alınım oranı artırılmıştır. Bu elementler toprak kökleri tarafından verimli bir şekilde emilmiştir. Diğer sulama sistemleri ile karşılaştırıldığında fertigasyon işlemi sayesinde demir eksikliği de daha hızlı bir şekilde giderilmiştir.

Sulama ve gübreleme işlemlerinin verimli bir şekilde yapılması elma bahçelerini sulamak için gereken su ihtiyacını da önemli oranda azaltmıştır, ki bu da ekonomiklik açısından çok önemli bir noktadır. Kullanılan gübre miktarının azaltılması ise ekonomik olarak sağlanan kazanca ilave olarak hem toprak altındaki suların hem de çevrenin kirlenmesini azaltmaktadır.

Tüm bu olumlu avantajları nedeniyle damlı sulama sistemi ülkedeki hem ailelerin sahip olduğu küçük ölçekli elma bahçelerinde, hem de şirketlerin sahip olduğu büyük ölçekli elma bahçelerinde sistemin hızla yaygın olarak kullanılmasına yol açmıştır.


Sonuçlar:

Damla sulama sistemi gübreleme işlemi ile beraber kullanıldığı zaman (fertigasyon) yeni dikilen ağaçların büyüme hızı artırılmaktadır, böylece de elde edilecek meyve miktarı potansiyeli önemli ölçüde artırılacaktır. Bu sonuç hem spur tipi kök ve gövdeler ve alışılagelmiş ağaç gövdeleri, hem de bodur ve yarı bodur tipi ağaç kökleri için geçerlidir.

Elma bahçeleri için fertigasyon işlemi (sulama ve gübreleme beraber) çok verimli ve uygundur. On yıllar boyunca elde edilen deneyimler göstermektedir ki hem su hem de besleyici elementleri küçük bir kök hacmi üzerinde elma ağacına sağlamak mümkündür. Büyüme ve verimlilik arasında bir denge kurularak istenilen kalitede meyveler elde etmek mümkün olabilmektedir.

Su ve gübrelerin damla sulama sisteminde beraberce kullanılmasının ekonomik ve ekolojik önem açısından daha verimli olduğu bulunmuştur. Tarım için sağlanan iyi kalitedeki suların gittikçe azalması nedeniyle suyun ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması gittikçe daha fazla önem kazanan bir konudur.

Damla sulama teknolojisi güvenilir ve rahat olduğundan uzun bir süre boyunca kullanılabilir.